Rząd dosypuje miliardy, by ratować kolej do portów

Kancelaria Rady Ministrów poinformowała o przygotowywaniu aktualizacji Krajowego Programu Kolejowego. Zakłada ona zwiększenie o 1,8 mld zł wydatków zaplanowanych na realizację KPK do 2023 roku. Środki te pochodzić będą z budżetu państwa i przekazane zostaną spółce PKP PLK w drodze wykupu akcji spółki od PKP przez Ministra Infrastruktury (odpowiednią nowelizację budżetu proceduje Sejm).

Wartość programu zwiększona zostanie również o 2,5 mld zł, które pochodzić będą z dodatkowego kredytu EBI. – Spółka PKP PLK SA uzyskała wstępną zgodę w postaci listu intencyjnego na dodatkowe zaangażowanie środków pochodzących z kredytu EBI – czytamy w projekcie. Ponadto wartość KPK zostanie również zwiększona o drobną – w porównaniu – kwotę około 50 mln zł ze środków Funduszu Kolejowego, z przeznaczeniem na realizację projektów w ramach Regionalnych Programów Operacyjnych.

W uzasadnieniu projektu czytamy, że zakup akcji przyniesie „wzmocnienie pozycji spółki poprzez dążenie do uporządkowania jej struktury właścicielskiej”. Zdecydowanie ważniejszy jest jednak drugi aspekt: zapewnienie realizacji projektów. Po gwałtownych wzrostach cen w gospodarce przez cały 2018 wykonawcy radykalnie przekraczali kosztorysy PKP PLK, wielokrotnie o ponad 100 procent.

Zarządca infrastruktury przez większą część roku przekonywał, że znaczne przekroczenie kosztorysów dotyczy tylko części przetargów, a wzrost cen wynosi 20–30 procent i nie jest problemem, bo wcześniej PLK osiągnęła duże oszczędności w przetargach. W grudniu prezes PKP PLK Ireneusz Merchel oficjalnie poinformował jednak, że do wykonania rzeczowego inwestycji z Krajowego Programu Kolejowego brakuje od 10 do 12 miliardów złotych.

Ratować kolej do portów

Najtrudniejszym wyzwaniem jest obecnie poprawa dostępu do portów morskich. Trzy ogromne projekty PKP PLK w Gdańsku i Gdyni czekają na wykonawcę w drugim już przetargu. W pierwszym postępowaniu znacznie przekroczone zostały budżety, więc przetarg unieważniono. Za drugim razem oferty okazały się jednak jeszcze droższe – łącznie na realizację brakuje 1,544 mld zł (zakładając przyjęcie najtańszych ofert).

Zarząd PKP PLK poinformował dziennikarzy, że wzrost cen wynika z dodatkowych prac, które pojawiły się w specyfikacji w ponowionym przetargu. – Przyjrzeliśmy się dokładnie tym zamówieniom i okazało się że w ogóle nie przewidziano robót w gruncie rodzimym – tłumaczył prezes Merchel. Jak wyjaśnił, zamówione po pierwszym przetargu dodatkowe badania geologiczne wykazały, że we wszystkich portach wymagane będzie palowanie gruntu, co podniesie koszty o 200-400 mln złotych. Zaskakujące jest jednak to, że mimo tak dużego zwiększenia zakresu prac, deklarowanego przez PKP PLK, kosztorysy w przetargach były dokładnie takie same, jak kilka miesięcy wcześniej.

Opóźnienie przetargów jest o tyle niepokojące, że inwestycje te powinny się zakończyć już w 2020 roku – tak zakłada mechanizm CEF (II nabór), z którego mają być dotowane. Jak jednak informował portal „rynekinfrastruktury.pl”, PKP PLK wciąż ma szansę uratować środki, ponieważ jest wstępna zgoda Komisji Europejskiej na wydłużenie realizacji projektów portowych z końca 2020 do końca 2022 roku. Jak podał prezes Merchel, zgoda dotyczy również kolejnego opóźnionego projektu – linii Rail Baltica. Nie ma natomiast możliwości, by z powodu wzrostu kosztów podniesiono dofinansowanie dla tych inwestycji – całość różnicy musi znaleźć PLK i budżet państwa.

Brakuje łącznie 10–12 miliardów

Wprawdzie w projekcie uchwały Rady Ministrów czytamy optymistyczną informację, że „środki te przeznaczone zostaną na współfinansowanie zwiększonej wartości projektów portowych i innych projektów będących już w realizacji oraz projektów przesuniętych z listy rezerwowej na podstawową”, w rzeczywistości jednak, by wypełnić tylko to, co zapisano w KPK na liście podstawowej, potrzeba dodatkowych 10–12 miliardów. Tak przynajmniej wynika z szacunków PLK.

W tej kwocie oprócz projektów portowych PLK chciałaby również zrealizować w całości wspomniany odcinek Rail Baltiki Czyżew – Białystok. Obecny przetarg prawdopodobnie trzeba będzie unieważnić, mimo że PLK właściwie zrezygnowała z realizacji 2/3 projektu, wpisując jako podstawowe zamówienie tylko odcinek Czyżew – Łapy – bez odcinka Łapy – Białystok i stacji Białystok.

W brakującej kwocie jest też południowy odcinek Magistrali Węglowej, gdzie PLK również zaniżyła kosztorys, a zdaniem ekspertów popełniła błędy w dokumentacji przetargu. Zarządca infrastruktury częściowo się z tym zgadza, przyznając, że zakresy kosztowe projektów w Krajowym Programie Kolejowym były wpisywane bez przygotowanych Studiów Wykonalności, co później zmuszało do dopasowywania wartości projektów do kwot zapisanych w KPK.

Podniesienie wartości Krajowego Programu Kolejowego nie wpłynie na termin modernizacji warszawskiej Linii Średnicowej. Jak podkreśla prezes Ireneusz Merchel, na podstawowej liście od początku był zapisany tylko miliard złotych na inwestycję, z której zostanie zrealizowana m.in. modernizacja linii obwodowej, mostu przy Cytadeli czy stacji Warszawa Główna, Warszawa Gdańska oraz projekt zasadniczych prac. – Na właściwe prace, które już wtedy szacowano na 3,5 miliarda złotych, nigdy nie było przeznaczonych pieniędzy – wskazuje Merchel. I dodaje, że koszty modernizacji na pewno będą dużo wyższe. Dokładną kwotę mamy poznać w II połowie 2019 roku, gdy skończy się przygotowywanie dokumentacji.