Co z dodatkowymi środkami na budowę dróg?

W drugiej połowie września w oficjalnych planach legislacyjnych rządu pojawiła się zapowiedź nowelizacji wieloletnich programów: Rządowego Program Budowy Dróg Krajowych do 2030 r. (z perspektywą do 2033 r.) oraz Programu Budowy 100 Obwodnic na lata 2020–2030. Zgodnie  zapowiedzią do realizacji pierwszego z nich rząd planował dołożyć 2,6 mld zł, a do drugiego 100 mln zł. Celem było umożliwienie (kolejnej) waloryzacji kontraktów drogowych. Zmiany w rządowych uchwałach miały być przyjęte w III kwartale, a więc przed końcem września tego roku. Do 12 października Rada Ministrów nie podjęła jednak stosownych decyzji.

O pilne przyjęcie zapowiedzianych i skonsultowanych już z branżą zmian zaapelowały organizacje branżowe: Polski Związek Pracodawców Budownictwa oraz Ogólnopolska Izba Gospodarcza Drogownictwa.
Przedstawiciele wykonawców przypomnieli, że budownictwo drogowe mocno odczuło skutki wybuchu wojny na Ukrainie. Jak wykazały analizy wykonane przez PZPB oraz OIGD obecnie 1/3 projektów drogowych, z powodu nadzwyczajnego wzrostu kosztów realizowana jest poniżej progu rentowności. Oznacza to, że kilkanaście tysięcy firm zagrożonych jest problemami finansowymi.

„Firmy podwykonawcze oraz generalni wykonawcy są uzależnieni od finansowania w ramach rządowych programów drogowych” – zwróciły uwagę organizacje i zaapelowały o jak najszybsze przyjęcie przez rząd uchwał, które pozwolą na zawarcie aneksów do realizowanych umów. To zdaniem, PZPB i OIGD, uratuje firmy i ochroni tysiące miejsc pracy w drogownictwie.

Obecnie w nowych umowach o zamówienie publiczne GDDKiA stosuje 10-proc. limit waloryzacji przy podziale ryzyka wzrostu lub spadku cen pół na pół między inwestora i wykonawcę. Podobny, 10-procentowy  limit został wprowadzony do umów z wykonawcami robót budowlanych i prac utrzymaniowych, zawartych przed 24 lutego 2022 r. – chodzi o te umowy, które miały waloryzację na niższym poziomie lub w ogóle nie zawierały tego mechanizmu. Żeby to było możliwe, rząd w maju 2022 r. dołożył 2,6 mld zł do PBDK oraz 115 mln zł do programu obwodnicowego. 

Wyższy limit indeksacji, wpisany do "starych" umów poprzez aneksy dotyczy wydatków ponoszonych po wybuchu wojny na Ukrainie. Do tej pory GDDKiA podpisała aneksy zwiększające możliwą waloryzację do 10 proc. ceny kontraktowej dla 117 inwestycji realizowanych przez 26 wykonawców.
 
Inwestor otrzymał także 407 wniosków o 10-proc. waloryzację od firm zajmujących się utrzymaniem drogowym oraz realizujących mniejsze zadania inwestycyjne. Do tej pory z tymi wykonawcami podpisano 304 aneksy.

Wykonawcy dobrze przyjęli zwiększenie limitów do 10 proc., jednak praktyka szybko pokazała, że nowy limit w obliczu gwałtownego wzrostu kosztów przestał wystarczać. Od miesięcy branża apeluje o kolejny etap waloryzacji – do wyższego pułapu (według branży powinno to być 20 proc.). Taki ruch miał być możliwy dzięki zapowiedzianej, ale wciąż niezrealizowanej nowelizacji uchwał rządowych.

Skutki gwałtownego wzrostu cen odczuli jednak nie tylko wykonawcy drogowi. Z podobnym problemem borykają się firmy pracujące przy realizacji inwestycji kolejowych. Także i one czekają na waloryzację, ale w tym przypadku nowej propozycji na razie nie ma. – Trudno przyjąć założenie, że wojna w Ukrainie i związany z tym bezprecedensowy wzrost kosztów budowy, przy jednoczesnym braku stabilnego, niezależnego od środków z UE finansowania inwestycji kolejowych nie odbiły się negatywnie również na producentach materiałów i firmach realizujących inwestycje kolejowe, a kontrakty kolejowe są rentowne – mówiła portalowi Rynek-kolejowy.pl Marita Szustak, prezes Izby Gospodarczej Transportu Lądowego odnosząc się do zapowiedzi przeznaczenia dodatkowych środków, ale tylko na inwestycje drogowe. – Sektor budownictwa kolejowego otrzymał łącznie 240 mln zł dodatkowych środków, a aneksowanie umów do limitu 10 proc. waloryzacji ma charakter incydentalny i następuje z ogromnym opóźnieniem – mówiła podkreślając, że drogi i kolej nie są traktowane przez rząd w jednakowy sposób.

Na tę nierówność zwracał także uwagę Adrian Furgalski prezes Railway Business Forum i jednocześnie prezes Zespołu Doradców Gospodarczych TOR. – Ja absolutnie nie chcę zabierać tej kolejnej waloryzacji firmom drogowym, bo wzrost kosztów nie jest wymysłem, ale ma pokrycie w konkretnych cenach i stawkach a wszystko to można sprawdzić. I ta waloryzacja im się należy. Problem polega na tym, że kolejny raz czujemy się jak żebracy chodzący po prośbie od resortu do resortu – mówił. – Możemy dalej występować w roli żebrzącego o pieniądze dla kolei, ale cierpliwość przedsiębiorców się kończy, kiedy widzą tę nierównowagę w traktowaniu branży. Większego finansowania ze środków krajowych nie ma. Pieniędzy europejskich nie ma. Waloryzacji kontraktów kolejowych przeprowadzonej rzetelnie też nie. Są za to hasła o kolei jako priorytecie – mówi Adrian Furgalski.

Waloryzacji do tej pory nie doczekały się także firmy z branży projektowej i nadzoru. – Przez 1,5 roku staraliśmy się o waloryzację do poziomu 10% - bezskutecznie. Firmy z obszaru generalnego wykonawstwa oraz firmy utrzymaniowe podpisały aneksy waloryzacyjne do 10% ponad rok temu, a teraz rząd zapewnia o kolejnych środkach na podwyższenie limitu. Użycie w tym przypadku słowa niesprawiedliwość czy dyskryminacja niestety nie oddaje tego, w jaki sposób te firmy są traktowane – mówiła Rynkowi Infrastruktury Anna Oleksiewicz, prezes Związku Ogólnopolskiego Projektantów i Inżynierów.