Branża analizuje raport PwC – błędy i niedomówienia

Analiza raportu została przygotowana przez Ogólnopolską Izbę Gospodarczą Drogownictwa, Polski Związek Pracodawców Budownictwa, Stowarzyszenie Inżynierów Doradców i Rzeczoznawców oraz Związek Pracodawców Branży Usług Inżynierskich.

Raport błędnie sporządzony

Według autorów, raport ma znikomą wartość poznawczą i naukową. Uważają oni, że zanalizowano niewłaściwy wycinek rzeczywistości i pominięto kilkadziesiąt faktów i mitów, które są związane z budową dróg. Rodzi się więc pytanie, jak dokonano wyboru faktów i mitów godnych zamieszczenia w raporcie.

Wątpliwości budzi również sama metodyka raportu. Organizacje branżowe zwracają uwagę na to, że raport bazuje na innych raportach i materiałach GDDKiA. Co więcej, nie wykorzystano w nim dokumentów sporządzonych przez instytucje kontrolujące proces realizacji inwestycji w Polsce. Dla przykładu, w ciągu kilku ostatnich lat NIK sporządziła ponad 120 raportów kontrolnych dotyczących zagadnienia opisywanego przez PwC.

Co więcej, w raporcie PwC nie ma żadnych odniesień do raportu sporządzonego pod kierunkiem Janusza Piechocińskiego, wicepremiera i ministra gospodarki. Jego „Raport o sytuacji w drogownictwie w 2012 roku” przedstawił wiele istotnych problemów i wskazał niezbędne kierunki zmian.

Pierwsze nieścisłości

Raport PwC stawia pytanie, jak środki unijne można wykorzystać do jednoczesnego rozwoju infrastruktury i wsparcia rozwoju gospodarczego kraju. Inżynierowie i wykonawcy zwracają uwagę na to, że te procesy wzajemnie się stymulują. Jedyne, co jest konieczne do prawidłowego wzrostu w obu dziedzinach to zrównoważone otoczenie biznesowe.

Co więcej, w raporcie stwierdzono, że działania GDDKiA pozwoliły zbudować konkurencyjny rynek sprzyjający rozwojowi polskich firm budowlanych. Strona społeczna zauważa, że zamiast rozwoju mamy do czynienia ze spektakularnymi upadłościami i szeregiem patologii w sektorze budownictwa.

Prawda o GDDKiA

Autorzy analizy zwracają uwagę na to, że GDDKiA nie zależy na unikaniu błędów, które popełniane są na etapie przegotowania inwestycji, widać też systematyczny spadek jakości dokumentów programowych i dokumentacji projektowych. Poddają oni w wątpliwość troskę inwestora o poszukiwanie rozwiązań tych problemów.

W raporcie PwC chwalono wprowadzenie formuły „projektuj i buduj” oraz „optymalizuj i buduj”. W analizie czytamy natomiast, że powyższe schematy mają na celu zrzucenie odpowiedzialności za proces projektowy na wykonawców. Ponadto, realizacja inwestycji zgodnie z tymi formułami nie jest efektywna dla inwestycji liniowych, a koszt ekonomiczny realizacji zadań jest wyższy w porównaniu z metodą klasyczną.

Najniższa cena i podział ryzyk powracają

Raport PwC jako mit przedstawia fakt stosowania najniższej ceny jako kryterium uniemożliwiającego efektywną realizację inwestycji. Opracowanie wskazuje, że 74 procent inwestycji od 2007 do 2012 roku zostało zrealizowanych w terminie i zgodnie ze specyfikacją, a kryterium wyboru wykonawcy stanowiła cena.

Według środowisk branżowych, powyższy mit sprawdza się tylko w postępowaniach na roboty budowlane. Z kolei w przypadku zamówień na usługi intelektualne, stosowanie najniższej ceny faktycznie uniemożliwia efektywną realizację zleceń.

Kolejne stwierdzenie w raporcie dotyczy troski GDDKiA o to, by wykonawcy czuli się współodpowiedzialni za rezultaty projektu, wobec czego następuje podział zadań i ryzyk. Jednak w ocenie autorów analizy, GDDKiA dąży do tego, by wykonawca był jedynym odpowiedzialnym za projekt. Jedynie zmiana podejścia inwestora może rozwiązać ten dylemat.

Co prawda, ryzyka w kontraktach są rozkładane na obie strony, jednak w analizie stwierdzono, że podział jest nierównomierny i większość z nich przypisana jest wykonawcy. Są to nawet te ryzyka, za które standardowo powinien odpowiadać inwestor.

Kolejne mity obalone

PwC wskazuje, że w Polsce funkcjonuje waloryzacja cen, GDDKiA umożliwia pobieranie zaliczek przez wykonawcę oraz w terminie realizuje swoje zobowiązania wobec wykonawców. Jak jest w rzeczywistości? Waloryzacja owszem jest, jednak jej poziom jest tak mały, że praktycznie ona nie istnieje.

Ponadto, w ostatnich siedmiu latach nie podpisano żadnej umowy uwzględniającej zaliczkę. Co do terminowych płatności za faktury, autorzy analizy piszą, że problem stanowi ich akceptacja przez GDDKiA, co może trwać kilka miesięcy. Jednak proces ten faktycznie został usprawniony w ciągu ostatniego roku.

Raport chwali GDDKiA za inwestowanie w procesy nadzorcze i kontrolę inwestycji. Jednak okazuje się, że wybierane są najtańsze instytucje, a jakość świadczonych usług spada. GDDKiA powinna wybierać dobrych inżynierów, co pozwoliłoby zmniejszyć wydatki na laboratoria.

Inwestor ponad prawem

PwC pisze, że efektywna realizacja inwestycji wymaga współpracy i zaangażowania wszystkich stron, natomiast ich brak lub postępowanie niezgodnie z wymaganiami prawa może skutkować opóźnieniami, a nawet wstrzymaniem prac. Raport analizuje sytuację, w której to wykonawca nie przestrzega prawa, natomiast nie przeanalizowano sytuacji, gdy to inwestor łamie prawo.

GDDKiA jest chwalona także za wypełnianie zobowiązań za generalnych wykonawców wobec ich podwykonawców. Zapomniano jednak dodać, że to poprzez błędy GDDKiA, między innymi nierealne terminy realizacji robót, wadliwa dokumentacja i przeciąganie terminów realizacji płatności, około 10-15 procent straciło płynność finansową i zostało zmuszonych do zejścia z budowy i bankructwa.

Te i inne dylematy GDDKiA wraz ze szczegółową analizą można przeczytać na stronie internetowej Polskiego Związku Pracodawców Budownictwa. Autorzy analizy zaznaczają, że w celu zapewnienia rozsądnego rozwoju kraju, należy długofalowo programować inwestycje i kreować w ten sposób stabilny rynek.

„Duże i dynamiczne zmiany w inwestycjach publicznych kreują napięcia na rynku, co zwykle kończy się dużymi kosztami społecznymi (w okresie wzrostu większym kosztem robót w okresie spadku kosztami bezrobocia i bankructw)” – podsumowują autorzy analizy.