Połowa wpływów z handlu emisjami CO2 na politykę klimatyczną

Założenia do projektu ustawy przygotowano ze względu na konieczność wprowadzenia do polskiego prawa nowych przepisów Unii Europejskiej dotyczących systemu handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych.

Zmiany wprowadzone przepisami dyrektywy 2009/29/WE istotnie zmieniły zasady działania systemu handlu uprawnieniami do emisji (tzw. system EU ETS). Zasady te mają obowiązywać od początku 2013 r., ale pewne zadania powinny być realizowane jeszcze przed końcem 2012 r.

Chodzi o: określenie przydziału uprawnień do emisji dla instalacji sektora przemysłowego nie wytwarzających energii elektrycznej (tzw. przydział w oparciu o benchmarki, czyli wzorzec porównawczy) i dla wytwórców energii elektrycznej (tzw. derogacja, czyli okres wyłączenia ze stosowania przepisów), a także prowadzenie wczesnych aukcji uprawnień do emisji.

Projektowane przepisy ustawowe mają umożliwić wykonanie tych zadań (przed rozpoczęciem okresu rozliczeniowego 2013-2020) i wdrożyć nowe zasady działania systemu EU ETS. Wprawdzie w ustawie z 2011 r. wprowadzono regulacje dotyczące przydziału uprawnień do emisji w latach 2013-2020, jednak wymagają one uzupełnienia.

Przepisy nowej ustawy będą określać m.in.:
• zasady funkcjonowania systemu handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych w okresie 2013-2020, w szczególności wydawanie zezwoleń na emisję tych gazów;
• zadania podmiotów nadzorujących i administrujących systemem EU ETS, w tym ministra środowiska (nadzór) oraz Krajowego Ośrodka Bilansowania i Zarządzania Emisjami (administrowanie systemem EU ETS i prowadzenie rejestru uprawnień);
• zasady wydatkowania środków uzyskanych ze sprzedaży uprawnień do emisji na aukcji – postanowiono, że środki te będą stanowiły dochód budżetu państwa; (zgodnie z dyrektywą) przynajmniej 50 proc. z nich (lub ich równowartość finansowa) powinno zostać przeznaczone na politykę klimatyczną;
• zasady i sposób przydziału uprawnień do emisji w latach 2013-2020, w tym bezpłatnych uprawnień pochodzących z tzw. derogacji dla elektroenergetyki (zasadniczo, po 2013 r., uprawnienia do emisji elektrownie i elektrociepłownie będą musiały kupować na aukcjach, jednak Polska złożyła do Komisji Europejskiej tzw. wniosek derogacyjny dotyczący uzyskania w okresie 2013-2020 dla sektora elektroenergetycznego bezpłatnych uprawnień do emisji; polskie elektrownie i elektrociepłownie mogą otrzymać do 70 proc. bezpłatnych uprawnień do emisji gazów cieplarnianych w 2013 r., zasadniczo jednak do 2020 r. liczba bezpłatnych uprawnień do emisji będzie się zmniejszać; liczba przyznanych, darmowych uprawnień ma odpowiadać co najmniej wartości poniesionych nakładów finansowych na modernizację);
• przepisy, które ograniczą zjawisko przenoszenia produkcji przemysłowej oraz związanej z tym emisji poza obszar Unii Europejskiej np. do Chin i Indii (tzw. ucieczki emisji CO2); oznacza to, że niektóre branże (np. produkcja cementu i wapna, miedzi, górnictwo węgla kamiennego) na zasadzie wyjątku zostaną zwolnione z obowiązku nabywania uprawnień do emisji na aukcji, czyli otrzymają je w całości za darmo (do wysokości ustalonej benchmarkiem);
• zasady zbywania uprawnień do emisji na aukcji, które będzie prowadził Krajowy Ośrodka Bilansowania i Zarządzania Emisjami;
• zasady monitorowania, rozliczania i sprawozdawczości dotyczącej emisji gazów cieplarnianych (wprowadzony zostanie elektroniczny formularz, który ułatwi i przyspieszy przekazywanie informacji o instalacjach);
• kary za naruszenia przepisów ustawowych (wojewódzki inspektor ochrony środowiska będzie karał za: brak zezwolenia na emisję gazów cieplarnianych, niezłożenie raportu rocznego o wielkości emisji, niedokonanie umorzenia uprawnień do emisji, niezgłoszenie zmiany w działalności instalacji).

Regulacja będzie miała wpływ na funkcjonowanie ok. 1000 przedsiębiorców objętych systemem handlu uprawnieniami do emisji.
Obecnie producenci energii muszą albo produkować określone ilości energii ze źródeł odnawialnych albo wykupywać tzw. zielone certyfikaty, które są formą podatku za emisję CO2 do atmosfery. Organem odpowiedzialnym za legislację związaną z emisją CO2 i egzekwowaniem unijnego systemu EU ETS (EU Emisssion Trade Scheme), dotyczącego wykupywania praw do emisji CO2, jest Ministerstwo Środowiska.

Nowe zasady działania systemu ETS będą obowiązywać od 1 stycznia 2013 roku. Do 2020 roku z EU ETS może wpłynąć ok. 118 mld zł.

Minister gospodarki Waldemar Pawlak wielokrotnie wyrażał nadzieję, ze pieniądze z ETS trafią do jego resortu i będą mogły być spożytkowane na rozwój odnawialnych źródeł energii. Z drugiej strony apetytu na te środki nie ukrywał Jacek Rostowski. Minister finansów chciał je wykorzystać na ograniczenie deficytu budżetowego.