Arek Kowalczyk
Kontrola objęła 33 przedsiębiorstwa, które wytwarzały energię elektryczną w jednostkach o mocy powyżej 50 MW. Siedem z tych przedsiębiorstw korzystało z pomocy publicznej na pokrycie kosztów osieroconych (tzw. spółki KDT), a więc zobowiązane było sprzedać 100% wytworzonej energii w trybie publicznym. Pozostałe 26 przedsiębiorstw, zgodnie z zapisem art. 49a ustawy Prawo energetyczne, zobowiązane było sprzedać na giełdach towarowych nie mniej niż 15% wytworzonej energii.
Za wypełnienie obowiązku publicznej sprzedaży w 2010 roku uznać można było jedynie sprzedaż na Towarowej Giełdzie Energii. Nie został zorganizowany obrót energią elektryczną na rynku regulowanym, o którym mowa w ustawie o obrocie instrumentami finansowymi. Nie były także organizowane przetargi przez przedsiębiorstwa, które mogłyby się odbywać zgodnie z warunkami, jakie w rozporządzeniu określiłby Minister Gospodarki (art. 49a ust. 12 ustawy).
Wielkość obowiązku giełdowego i jego realizacja
Łączna ilość wytworzonej energii elektrycznej, która powinna zostać sprzedana w okresie od 09.08.2010 do 31.12.2010 r. na giełdzie towarowej wyniosła 32 TWh, co stanowi 55% energii elektrycznej brutto wyprodukowanej przez zobowiązane spółki (nie uwzględniając produkcji w jednostkach o mocy niższej i równej 50 MW). W rzeczywistości wytwórcy sprzedali w powyższym trybie 5,1 TWh, co stanowi jedynie 16% obowiązku wynikającego z art. 49a Ustawy.
Udział spółek KDT w produkcji brutto wszystkich podmiotów objętych obowiązkiem wyniósł 65%, zaś wolumen niezrealizowanego obowiązku publicznej sprzedaży przypadający na te spółki stanowi 98,83% całego niedopełnienia.
Wyłączenia obniżające ilość energii podlegającej obowiązkowi publicznej sprzedaży
Zgodnie z art. 49a ust. 5 Ustawy, obowiązkowi publicznej sprzedaży energii elektrycznej nie podlegała energia elektryczna zwolniona na podstawie tego przepisu. W Tabeli nr 3. przedstawiono ustawowe wyłączenia. Ich suma stanowi 29% produkcji brutto przedsiębiorstw, które podlegały obowiązkowi w roku 2010.
Ponad połowę sumy wszystkich wyłączeń stanowi energia elektryczna wytworzona w kogeneracji, pomniejszona dodatkowo o tzw. jednoczesne wytwarzanie energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii (51% wyłączeń). Energia wytworzona z OZE została zakwalifikowana w ilości równej wolumenowi wynikającemu ze świadectw pochodzenia uzyskanych za badany okres przez przedsiębiorstwa i stanowi 11% sumy wyłączeń.
Energia, która zużyta została na energetyczne i pozaenergetyczne potrzeby własne wytwórców złożyła się na 21%, a energia sprzedana na rzecz OSP, niezbędna do wykonania jego zadań ustawowych - na 12% sumy wyłączeń.
Rozbieżności w interpretacji zapisów ustawy przez Urząd Regulacji Energetyki i Wytwórców
Przedsiębiorstwa zobowiązane zostały przez Prezesa URE do złożenia oświadczeń, jaki wolumen wyprodukowanej energii winny były sprzedać w sposób określony w art. 49a Ustawy. Do określenia tego wolumenu powinny były posłużyć się Wytycznymi przygotowanymi przez URE (Informacja dotycząca zakresu sprawozdań przedsiębiorstw energetycznych z realizacji obowiązków, o których mowa w art. 49a ust. 1 i 2 ustawy - Prawo energetyczne oraz sposobu obliczania tych obowiązków opublikowana na stronie internetowej Urzędu 17.03.2011 r.), jeśli natomiast nie zgadzały się z ich zapisami, mogły przedstawić swoją metodologię. W zasadzie wszystkie przedsiębiorstwa uznały, iż zgodnie z przepisami Ustawy nie podlegały w 2010 r. obowiązkowi publicznej sprzedaży lub ten obowiązek zrealizowały we właściwym wymiarze. Rozbieżności w interpretacji zapisów art. 49a i innych przepisów Ustawy dotyczyły przede wszystkim:
• Energii niesprzedanej przed wejściem w życie przepisów nowelizacji ustawy. Przedsiębiorstwa sprzedające energię elektryczną na podstawie kontraktów terminowych zawartych przed dniem wejścia w życie tych przepisów nie zgadzają się z interpretacją, iż jest to energia objęta obowiązkiem publicznej sprzedaży. Ta rozbieżność dotyczy największej ilości energii elektrycznej.
• Definicji energii elektrycznej wytworzonej w kogeneracji. Rozbieżność w zakresie interpretacji tego pojęcia polegała na uznaniu przez przedsiębiorstwa, że wyłączeniu podlega całość energii elektrycznej wytworzonej w jednostce kogeneracji, a nie tylko ta ilość, która spełnia definicję energii elektrycznej z kogenercji określoną w art. 3 pkt 36) Ustawy.
• Nieuwzględnienia jako wyłączenia z tytułu kogeneracji energii zaliczonej do jednoczesnego wytwarzania w OZE i w kogeneracji. Prezes URE uznał, iż nie jest dopuszczalne zaliczanie tej samej energii (wytworzonej jednocześnie w kogeneracji i z odnawialnych źródeł energii) jako sumy dwóch zwolnień. Z tego powodu wyłączenie z tytułu kogeneracji zostało pomniejszone o część wspólną z produkcją w OZE. Część przedsiębiorstw nie zgadzała się z powyższą interpretacją, twierdząc, iż wyłączeniu podlega ilość obliczona jako suma OZE jak i kogeneracji, jeżeli ilość ta nie jest większa niż 100% produkcji brutto.
• Definicji linii bezpośredniej. Wytwórcy wykazywali w tej kategorii następujące przypadki, których nie uwzględniono jako wyłączenie spod obowiązku giełdowego: dostarczanie energii do drobnych przedsiębiorstw niepowiązanych kapitałowo, np. znajdujących się na terenie wytwórcy i zasilanych z sieci potrzeb własnych lub ogólnych, dostarczanie energii do spółki matki (np. do kopalni), dostarczanie do spółek zależnych ale liniami, które nie są wyodrębnione z KSE. URE uznał, że żaden z analizowanych przypadków nie spełnia definicji linii bezpośredniej określonej w Ustawie.
• Energii sprzedanej na rzecz operatorów jako niezbędnej do wykonywania ich zadań ustawowych. Prezes URE nie uznał energii bilansującej nieplanowanej jako wypełnienie powyższej kategorii, z uwagi na fakt, że energia ta wynika z niezbilansowania własnego przedsiębiorstwa i jest przez nie sprzedawana na rynku bilansującym podczas gdy mogłaby być przedmiotem obrotu na giełdzie towarowej.
• Definicji jednostki wytwórczej. Niektóre przedsiębiorstwa wydzielały jako osobne jednostki wytwórcze poszczególne turbozespoły (co jednak nie zostało uwzględnione z uwagi na to, że istnieją między nimi połączenia techniczne).
Kary za niewypełnienie obowiązku publicznej sprzedaży
Prezes URE zobowiązany jest na podstawie art. 56 ust. 1 pkt 32) Ustawy karać przedsiębiorstwa w razie nieprzestrzegania obowiązku, o którym mowa w art. 49a ust. 1 i 2. Ustawy. Przy ustalaniu wysokości kary Prezes URE bierze pod uwagę kryteria wymienione w art. 56 ust. 7 ustawy, a więc: stopień szkodliwości czynu, stopień zawinienia, dotychczasowe zachowanie podmiotu oraz jego możliwości finansowe.