Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad poinformowała o funkcjonowaniu działającego od 2019 mechanizmu waloryzacji w kontraktach, opartego o monitorowanie kluczowych dla robót drogowych wskaźników publikowanych przez Główny Urząd Statystyczny. Zdaniem zarządcy państwowej sieci dróg umożliwia on adekwatne reagowanie na zmiany rynkowe. Innego zdania są organizacje branżowe, które wskazują na nieadekwatność 10% limitu waloryzacyjnego względem aktualnych uwarunkowań, wywołanych w dużej mierze ekonomicznymi konsekwencjami rosyjskiej inwazji na Ukrainę.
Jak wskazuje GDDKiA w komunikacie prasowym, obecnie w kontraktach stosowany jest 10% limit waloryzacyjny, przy czym obejmuje on realizację inwestycji drogowych na wszystkich etapach, od dokumentacji przygotowawczej począwszy, a na robotach budowlanych wraz z nadzorem nad ich realizacją skończywszy. Ma on także objąć długookresowe prace w zakresie utrzymania. Dodatkowo zakłada on równy podział ryzyka między zamawiającego i wykonawcę oraz możliwość przybrania wartości ujemnych. Tym samym wraz z wprowadzeniem mechanizmu waloryzacyjnego hipotetyczny spadek cen materiałów budowlanych nie przełożyłby się na analogiczny wzrost marżowości danego kontraktu.
W ramach mechanizmu waloryzacyjnego uwzględnia się nie tylko ceny materiałów budowlanych. W ramach tzw. koszyka brane pod uwagę są różne elementy cenotwórcze, wpływające na faktyczne koszty realizacji kontraktu. To zarówno ceny paliwa, cementu, asfaltu, stali i kruszywa, jak i średnie wynagrodzenia pracowników w branży. Uwzględnia się także indeks cen produktów i usług konsumpcyjnych, ponieważ w inwestycjach drogowych pewne znaczenie w kontekście ponoszonych kosztów mają również produkty spożywcze oraz usługi edukacyjne i hotelowe.
Tzw. koszyk jest aktualizowany permanentnie. – Wzrosty czy spadki cen jednego rodzaju asortymentu w danym okresie często bilansowane są spadkami czy wzrostami innych elementów – wskazuje GDDKiA. Waloryzacja następuje po wystawieniu Przejściowego Świadectwa Płatności, co w przypadku kontraktów realizowanych w formule “projektuj i buduj” następuje po roku od rozpoczęcia prac.
GDDKiA: Mechanizm waloryzacyjny odpowiada na oczekiwania rynku
Co istotne, odpowiadając na oczekiwania rynku GDDKiA zwiększała limit waloryzacyjny. Początkowo wynosił on 5%, później w kilku przetargach za zgodą resortu infrastruktury zastosowano limit określony na poziomie 7-8%, natomiast obecnie limit 10% stosowany jest powszechnie. Wprowadzenie mechanizmu waloryzacyjnego w 2019 nie było w Polsce prekursorskie, ponieważ był on już stosowany w latach 2013-2017. Wtedy jednak limit był bardzo niski, określono go bowiem na zaledwie 1%.
Według GDDKiA mechanizm waloryzacyjny faktycznie działa, czego odzwierciedleniem jest zawarcie od lipca 2022 roku aż 117 aneksów waloryzacyjnych z wykonawcami. Było to możliwe dzięki podjętej przez rząd w maju ubiegłego roku decyzji o zwiększeniu budżetu Rządowego Programu Budowy Dróg Krajowych o 2,6 mld zł, a Programu Budowy 100 Obwodnic o ponad 100 mln zł. Co istotne, podniesione zostały także limity waloryzacyjne dla kontraktów, w przypadku których wcześniej znajdowały się one na niższym poziomie. Łącznie do tej pory do zarządcy państwowych dróg wpłynęło 399 wniosków o waloryzację wynagrodzenia za realizację inwestycji, przy czym 287 zostało zatwierdzonych poprzez aneksowanie umów.
Waloryzacja a aktualna sytuacja na rynku. Branża oczekuje zmian
W ostatnim czasie mamy do czynienia ze spadkiem cen stali (pozostają one jednak na znacznie wyższym poziomie aniżeli przed pandemią COVID-19) i stabilizacją cen asfaltu przy jednoczesnym łagodnym wzroście cen paliw, który nastąpił po ich znacznym spadku od szczytowych poziomów notowanych w pierwszych miesiącach od rozpoczęcia rosyjskiej inwazji na Ukrainę. Ponowny wzrost cen paliw ma ścisły związek z decyzją państw zrzeszonych w OPEC+ o ograniczeniu wydobycia ropy naftowej, co spowodowało wzrost ceny baryłki Brent o ok. 10 USD. Warto podkreślić w tym miejscu, że cena ropy naftowej ma kluczowe znaczenie dla cen asfaltu, ponieważ jest to produkt ropopochodny, dlatego ewentualne dalsze wzrosty cen węglowodorów mogłyby przełożyć się na zwiększenie kosztów realizacji inwestycji drogowych.
GDDKiA poinformowała, że w odniesieniu do lat 2019-2023 wskaźniki korygujące dla nawierzchni bitumicznych i betonowych zawierają się w przedziale 1,25-1,26. Zarządca państwowej sieci dróg podkreśla, że mechanizm waloryzacyjny nie rozwiązuje wszystkich problemów na rynku, a kluczowe dla jego stabilności jest rzetelne wycenianie ofert przez potencjalnych wykonawców w przetargach, oparte o analizę ryzyka. Waloryzacji podlega bowiem 50% wartości kontraktu, co według GDDKiA ma zapobiegać “niekontrolowanemu i nieograniczonemu wzrostowi kosztów inwestycji drogowych”.
Jednakże organizacje branżowe alarmują, że utrzymanie limitu waloryzacji kontraktów na poziomie 10% zagraża stabilności rynku, a w konsekwencji planowej realizacji inwestycji. Choć na niektórych rynkach można dostrzec coraz więcej symptomów stabilizacji, ceny materiałów budowlanych i koszty pracy pozostają dużo wyższe niż przed rosyjską inwazją na Ukrainę, a tym bardziej niż przed pandemią COVID-19. Wzrost faktycznych kosztów realizacji inwestycji może być nawet kilkadziesiąt procent wyższy, a niektóre kontrakty już dziś realizowane są ze stratą. – Nie doszłoby do tego, gdyby nie właśnie m.in. sztuczne ograniczenie waloryzacji kontraktu jedynie do połowy jego wartości. Połowę wzrostu kosztów bierze na siebie branża wykonawcza, która ma przecież zerowy wpływ na większość ryzyk, takich jak przykładowo wzrosty cen energii, czy zmiany cen na światowych rynkach stali – komentuje Adrian Furgalski, prezes zarządu Zespołu Doradców Gospodarczych TOR.
Zapisz się do newslettera:
