Pierwszy rok bez importu gazu ziemnego z Rosji

Polska przez lata była uzależniona od dostaw gazu ziemnego z Federacji Rosyjskiej. Przy krajowym wydobyciu oscylującym od lat w przedziale 3-4 mld m3 rocznie konieczny był import powyżej 10 mld m3 z kierunku wschodniego. Sytuacja ta powodowała poważne ryzyko dla bezpieczeństwa energetycznego kraju – Rosja, która od kilkunastu lat wykazuje coraz bardziej agresywną postawę w stosunkach międzynarodowych, dysponowała instrumentem nacisku, a potencjalnie nawet szantażu.

Sytuację znacząco zmieniło oddanie do użytku w 2015 roku terminala LNG w Świnoujściu, który umożliwił odbiór skroplonego gazu ziemnego z możliwością regazyfikacji do 5 mld m3. W późniejszym czasie zdolności regazyfikacyjne wzrosły do 6,2 mld m3, a po realizowanej obecnie rozbudowie wyniosą aż 8,3 mld m3. LNG do Polski jest dostarczany zarówno w ramach kontraktów długoterminowych z Katarem i Stanami Zjednoczonymi, jak i dostaw spotowych.

Baltic Pipe jako gamechanger

Terminal LNG w Świnoujściu, nawet po rozbudowie, nie gwarantował pełnej niezależności od dostaw z Rosji – zwłaszcza w obliczu rosnącej konsumpcji surowca, którą dynamizuje transformacja energetyczna, wymuszająca budowę nowych elektrowni gazowo-parowych w celu bilansowania niestabilności produkcji energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych.

Największym przełomem było oddanie do użytku w 2022 roku systemu gazociągów Baltic Pipe, który umożliwił przesył do 10 mld m3 surowca rocznie poprzez nowe odcinki gazociągów podmorskich i rozbudowany duński system przesyłowy. Jego terminowe uruchomienie nastąpiło w ciągu kilku miesięcy po jednostronnym zatrzymaniu dostaw gazu ziemnego przez podmioty rosyjskie, co umożliwiło Polsce przejście względnie suchą stopą przez kryzys energetyczny. Pierwsze dostawy gazu ziemnego ze złóż norweskich przez Baltic Pipe zostały odebrane już w 2022 roku.

Rok 2023 – pierwszy bez dostaw z Rosji

O ile jeszcze w 2021 roku do Polski trafiło aż 9,9 mld m3 gazu ziemnego z Rosji, co stanowiło 61% importu, o tyle w roku 2023 udział importu z kierunku wschodniego wyniósł zero. Udało się całkowicie zastąpić import rosyjskiego surowca poprzez zwiększenie wykorzystania terminala LNG oraz uruchomienie systemu Baltic Pipe, co należy ocenić jako jeden z największych sukcesów państwa polskiego w sektorze energetycznym po 1989 roku.

Jak poinformował ORLEN, który po połączeniu z Polskim Górnictwem Naftowym i Gazownictwem w 2022 roku jest monopolistą na krajowym rynku gazowym, import gazu ziemnego do Polski w 2023 roku wyniósł łącznie 14,1 mld m3. To nieco więcej niż w roku 2022, kiedy wyniosły 13,9 mld m3. Krajowa produkcja wyniosła natomiast 3,3 mld m3. Oznacza to, że do odbiorców przekazano łącznie 17,4 mld m3 gazu ziemnego. Największym źródłem dostaw gazu ziemnego był terminal LNG w Świnoujściu.

W 2023 roku do Świnoujścia dotarły aż 62 tankowce z LNG, który został zregazyfikowany do 6,5 mld m3 gazu ziemnego, co odpowiada 46% importu i jednocześnie 38% zużycia. Z kolei poprzez system gazociągów Baltic Pipe odebrano 6,2 mld m3, co odpowiada 44% importu i 36% zużycia. Co istotne, część surowca odebranego drogą rurociągową pochodziła z własnego wydobycia grupy kapitałowej ORLEN, w której skład wchodzi spółka PGNiG Upstream Norway.

Słabsza rola połączeń międzysystemowych

Rok 2023, w porównaniu z rokiem poprzednim, przyniósł spadek importu gazu ziemnego do Polski z wykorzystaniem połączeń międzysystemowych z naszymi sąsiadami. W roku 2022 był on rekordowo wysoki – z kierunku zachodniego i południowego sprowadzono wówczas aż 3,8 mld m3. Tymczasem w ubiegłym roku poziom importu z tych kierunków wyniósł zaledwie 0,9 mld m3, co oznacza 6-7% udział w imporcie ogółem. Skąd tak głęboki spadek?

W 2022 roku Polska przez pewien czas importowała znaczne ilości gazu ziemnego pochodzącego z Rosji z… Niemiec. Bezpośrednie dostawy z Rosji do Polski zostały bowiem wstrzymane już w kwietniu 2022 roku, natomiast do Niemiec nieco później. Polska wykorzystywała zatem przez pewien czas surowiec przesyłany do Europy poprzez osławiony gazociąg podmorski Nord Stream. W 2023 roku nie było już takiej potrzeby, przede wszystkim za sprawą oddania do użytku systemu gazociągów Baltic Pipe. Niewielką rolę odgrywały w 2023 roku dostawy z kierunków północnego i wschodniego – sprowadzono wówczas 0,2 mld m3 z Litwy oraz 0,2 mld m3 z Ukrainy.

W najbliższych latach nastąpi znaczny wzrost zdolności importu LNG do Polski. Na przełomie 2027 i 2028 roku oddany bowiem zostanie pływający terminal LNG w Zatoce Gdańskiej. Cumująca w odległości 3 kilometrów od wybrzeża jednostka FSRU umożliwi regazyfikację LNG do 6,1 mld m3 gazu ziemnego. To kolejny przykład, który potwierdza, że w przypadku zaistnienia woli politycznej możliwa jest w Polsce realizacja dużych projektów inwestycyjnych o strategicznym znaczeniu dla przyszłości kraju.