STRABAG: Najpilniejsze potrzeby – waloryzacja i KPO

Jednym ze zjawisk najbardziej spędzających sen z oczu firmom budowlanym jest inflacja. Ceny wprawdzie chwilowo ustabilizowały się, ale na poziomie znacznie wyższym, niż przed rokiem. Członek zarządu STRABAG Wojciech Trojanowski zwraca uwagę, że nawet zwiększone limity waloryzacyjne GDDKiA nie oddają pełnego wzrostu cen od momentu składania ofert.

Dwa lata, które zmieniły wszystko

W fazę realizacji wchodzą obecnie kontrakty, które firma zdobyła w przetargach ogłaszanych w drugim półroczu 2020 r. – Nawet jeśli ceny niektórych materiałów przestały rosnąć lub wręcz spadły – i tak są wyższe, niż ponad 2 lata temu. Poza tym wciąż duża niepewność na rynku energii powoduje, że na dostawy wielu bardzo energochłonnych i kosztotwórczych materiałów, takich jak np. cement czy beton, nie możemy zawierać umów długoterminowych. Ich producenci sami nie wiedzą, jakie będą mieli koszty choćby w drugiej połowie bieżącego roku – dodaje Wojciech Trojanowski – są to trudności, z którymi mierzą się dziś wszyscy gracze w branży.

Wprawdzie na rynkach światowych ceny stali i ropy naftowej spadły, jednak ceny jednego z podstawowych surowców do budowy dróg, asfaltu, mimo lekkiego spadku, są o 50% wyższe, niż były podczas kalkulowania ofert w drugiej połowie 2020 r. – Mamy podpisane w tamtym okresie umowy na drogi ekspresowe, które po etapie projektowania wchodzą obecnie w fazę realizacji. Na każdym z tych kontraktów – m. in. właśnie za sprawą asfaltu – musimy dołożyć do cen kalkulowanych wcześniej ok. 50% ich wartości. Żaden wskaźnik waloryzacji przyjęty obecnie w umowach tego nie wyrówna – zauważa Wojciech Trojanowski.

Co gorsza, ceny asfaltu w Polsce należą do najwyższych w Europie. – Według stanu z końca 2022 r. w Polsce cena asfaltu bazowego wynosiła 515 EUR , podczas gdy np. w Czechach – 450 EUR. Różnica wynosi zatem 65 EUR. W więcej – w Niemczech było to niewiele ponad 478 EUR. Ceny mieszanek mineralno-asfaltowych w dużym stopniu wpływają na to, że budżety niektórych inwestycji samorządowych są wciąż przekraczane – dodaje Waldemar Wójcik członek zarządu STRABAG. Bardzo wrażliwymi na ceny energii surowcami są także szkło i aluminium, których ceny – szczególnie szkła – są zdecydowanie wyższe, niż przed rosyjską inwazją.

Kruszywa są, problemem jest ich transport

Ceny na rok 2023 podnieśli również wszyscy producenci kruszyw i cementu. – Perspektywa na kolejne lata zależy od cen energii i transportu. Raczej nie należy jednak spodziewać się ich spadku. Najlepszy realny scenariusz to stabilizacja na obecnym poziomie – uważa Waldemar Wójcik. Przygotowując się do nowego sezonu budowlanego i kolejnych kontraktów, STRABAG przyjmuje takie właśnie założenie. Problemem nie jest brak kruszywa w kopalniach, ale jego logistyka i transport. – Dostawy na kontraktu realizowane są czasami zaledwie w 50-60%. Problemem jest przepustowość linii kolejowych. Znaczenie mają także zwiększone przewozy węgla oraz to, że duże zasoby pochłaniają konieczne przewozy do i z Ukrainy – wyjaśnia.

Wszystko razem sprawia, że zmiany waloryzacji nie oddają wzrostu kosztów. – Kontrakty dla GDDKiA podpisywane w latach 2020-2021, dla których właśnie kończy się faza projektowania, będą bardzo wymagające pod względem kosztów. Praktycznie wszystkie rezerwy są już skonsumowane – uprzedza Wojciech Trojanowski. – 10-procentowa waloryzacja, i to tylko dla połowy kosztów, oznacza, że koszty muszą wzrosnąć o 20%. Jeśli koszty wzrosną jeszcze bardziej – nie odzyskamy tych pieniędzy. Zachowanie planowanej rentowności będzie więc trudne – dodaje. GDDKiA zna odczyty waloryzacji kontraktowej zgodnie z koszykiem waloryzacyjnym. Są takie kontrakty, dla których wskaźnik ten wynosi już 40%! Jest więc o czym rozmawiać. Już przy podpisywaniu aneksów sygnalizowaliśmy zresztą, że sytuacja jest dynamiczna – uzupełnia Waldemar Wójcik. Jego zdaniem w sytuacji tak poważnego zaburzenia rentowności musi w końcu dojść do rozmów z GDDKiA o zwiększeniu wynagrodzeń. – Początek roku to dobry moment, by takie rozmowy rozpocząć: wiele kontraktów wchodzi w fazę realizacji, nowa jest też sytuacja na rynku asfaltu w Polsce, związana z fuzją Lotosu i Orlenu – Lotos sprzedał część produkcyjną. Nie wiemy, jak konkurencyjny będzie teraz rynek w Polsce i jak dostępne będą materiały. Trzeba zweryfikować założenia, które były podstawą aneksów waloryzacyjnych w 2022 r., i przyjrzeć się poszczególnym pozycjom cenowym – przekonuje.

Mamy więc przed sobą co najmniej dwa – a biorąc pod uwagę praktykę, pewnie więcej – sezony budowlane, w których dopiero będziemy kupować materiały, opłacać pracowników i pozyskiwać podwykonawców, a nie mamy już żadnego marginesu na wzrost cen. Przy obecnej sytuacji na rynku pracy, ponad 17% inflacji nie możemy np. powiedzieć naszym pracownikom, że przez 3 lata nie dostaną podwyżek – zauważa Wojciech Trojanowski.

Kolej: Nie ma na co czekać

Szczególnie pilnie potrzebna jest waloryzacja kontraktów kolejowych. – W ich przypadku nie ma już na co czekać. Liczymy na to, że pojawiające się sygnały o jej wprowadzeniu potwierdzą się. Branża kolejowa powinna być potraktowana co najmniej tak samo, jak drogowa. Byłby to krok w dobrym kierunku, choć zdecydowanie niewystarczający – zastrzega Wojciech Trojanowski. Jak argumentuje, wszyscy wykonawcy mają te same problemy, bo kupują te same materiały za bardzo podobne kwoty – a nic nie zapowiada, by ceny miały znacząco spadać. – Należy wziąć też pod uwagę sytuację na rynku walutowym i wysokość stóp procentowych w zakresie kalkulowania kontraktów oraz decydowania o zaangażowaniu kapitału własnego. Jestem zwolennikiem limitu waloryzacji, ale na pewno na poziomie wyższym, niż obecne 10% – deklaruje.

Nie przerwiemy budów, ale musimy rozmawiać o problemach

Członkowie zarządu STRABAG zaznaczają jednocześnie, że firma nie rozważa zejścia z placów budowy. – W ciągu lat obecności w Polsce nie zrobiliśmy tego ani razu. Nie chcemy prowadzić negocjacji, stosując tego typu groźby – ale jednocześnie musimy otwarcie mówić o problemach, których doświadczamy. Jeśli – jak zakładamy – inwestorowi i wykonawcy zależy na sprawnej realizacji kontraktów przez najbliższe 3 lata, dyskusję o waloryzacji należy rozpocząć na nowo. Zobaczymy, jak rozwinie się sytuacja w kolejnych latach. Materiały na kontrakty musimy jednak kupować już teraz.

Osobną kwestią są inwestycje realizowane na zlecenie samorządów. W ocenie Wojciech Trojanowskiego przeszkodą w waloryzowaniu kontraktów nie jest tu prawo, lecz praktyka i – często – brak środków. – Zamawiający nie są pewni, co mają zrobić w konkretnych sytuacjach. Prawo mówi jednak jasno: możliwość waloryzacji jest i była. Pandemia COVID-19 czy wojna w Ukrainie to zdarzenia, których nawet najbardziej doświadczony inwestor ani wykonawca nie mógł przewidzieć. Brzegowe warunki waloryzacji są zatem spełnione - argumentuje. Samorządy jednak, nawet jeśli rozumieją sytuację wykonawców, często po prostu nie mają już funduszy. – Niestety poza tym mają problem z kwalifikacją środków na waloryzację, jeśli chodzi o różne formy dofinansowania z funduszy europejskich. Czasami jest to swego rodzaju klincz. Unikamy eskalowania tych sporów do poziomu sądowego, ale takie sytuacje też mogą się zdarzać – zastrzega.

W ostatnim czasie, wzrosła otwartość zamawiających samorządowych na współpracę i rozmowy dotyczące waloryzacji kontraktów dodaje Waldemar Wójcik. – Samorządowcy dobrze wiedzą, co się dzieje w gospodarce, i w dialogu z generalnymi wykonawcami starają się wypracować porozumienie akceptowane przez strony. Dodatkowo pozytywnie oceniamy zjawisko większego zaangażowania rządu w budownictwo samorządowe. Na Fundusz Dróg Samorządowych zostaną przeznaczone dodatkowe 3 mld zł. Uważamy, że takie działania powinny być kontynuowane – ocenia Waldemar Wójcik.