Solidarna odpowiedzialność po zmianach. Co się zmieni dla generalnego wykonawcy

Stary – nowy mechanizm

Nowelizacja art. 6471 k.c. przewiduje solidarną odpowiedzialność inwestora i wykonawcy (generalnego wykonawcy) za wynagrodzenie należne podwykonawcy w przypadku gdy wykonanie robót przez podwykonawcę zostanie zgłoszone inwestorowi lub gdy kwestia ta zostanie uregulowana w umowie łączącej inwestora i wykonawcę (generalnego wykonawcę).

Zamiast (jak było dotychczas) przedstawić inwestorowi umowę z podwykonawcą lub jej projekt, wykonawca, przed przystąpieniem podwykonawcy do wykonywania robót będzie dokonywał „wyłącznie” jego zgłoszenia, wskazując jednocześnie szczegółowy przedmiot robót budowlanych, który ma być przez niego zrealizowany. Inwestor natomiast będzie miał 30 dni na to, żeby wyrazić swój ewentualny sprzeciw (dla przypomnienia, dotąd miał tylko 14 dni, przy czym ustawa wymagała wyrażenia przez niego zgody, z którą równoznaczny był także brak zgłoszenia sprzeciwu lub zastrzeżeń).

Rezygnacja z kłopotliwego niekiedy rozróżnienia na sprzeciw oraz zastrzeżenie jest z całą pewnością słuszna. Zwrócić uwagę należy jednak na to, że przeszło dwukrotnie wydłużony został czas, w którym inwestor będzie mógł zareagować na dokonane zgłoszenie, to z kolei może być istotne dla wykonawcy przy harmonogramowaniu robót. Nie każdy podwykonawca zdecyduje się przystąpić do robót nie mając pewności, że za jego wynagrodzenie solidarnie będzie odpowiadał także inwestor. Co więcej, złożenie sprzeciwu nie wymaga żadnego uzasadnienia, co stanowić może poważną przeszkodę dla sprawnego realizowania umowy przez wykonawcę. [Nie „przedstawienie umowy” a „zgłoszenie”, nie „zgoda” inwestora a „brak sprzeciwu” nie w ciągu 14 dni ale 30 dni]

Źródłem solidarnej odpowiedzialności będzie mogła być ponadto umowa zawarta pomiędzy inwestorem a wykonawcą, o ile będzie wprost wskazywać tego podwykonawcę oraz szczegółowo określać przeznaczony mu przedmiot robót budowlanych. Umowę taką strony będą mogły zawrzeć wraz z umową o roboty budowlane lub już w trakcie jej wykonywania. Istotna będzie za to jej forma – pod rygorem nieważności, wymagana będzie bowiem forma pisemna. W takim przypadku oczywiście umowa będzie określać kiedy podwykonawca przystąpi do realizacji swoich robót.

Warto zwrócić uwagę na to, że niezależnie od tego co będzie źródłem solidarnej odpowiedzialności inwestora oraz wykonawcy wymagane jest szczegółowe określenie przedmiotu robót budowlanych zlecanych do wykonania podwykonawcy. Na chwilę obecną można jedynie spekulować co należy rozumieć pod tym pojęciem. Można spodziewać się, że w ciągu najbliższych paru lat praktyka wypracuje zakres tego pojęcia, już teraz warto jednak przy formułowaniu umów podwykonawczych zwrócić uwagę na konieczność precyzyjnego określenia zakresu robót budowlanych przekazanych do wykonania podwykonawcy.

Należy przy tym pamiętać, że niedochowanie powyżej opisanych wymogów przewidzianych w art. 6471 k.c. będzie zwalniało inwestora z solidarnej odpowiedzialności, a zatem za wynagrodzenie podwykonawcy będzie w takiej sytuacji odpowiadał tylko wykonawca.

Ryzyko po stronie wykonawcy (generalnego wykonawcy)

Nowa regulacja przewiduje korzyści dla inwestorów i podwykonawców, wydaje się, że stracą na niej natomiast wykonawcy (generalni wykonawcy). Ukształtowanie mechanizmu odpowiedzialności wykonawcy i inwestora (zakresu dokonywanego zgłoszenia czy wysokości odpowiedzialności) rodzić może wiele problemów interpretacyjnych. Pewne obawy budzi kwestia zakresu szczegółowości zgłoszenia robót powierzonych podwykonawcy. Niekorzystny jest także brak obowiązku uzasadniania przez inwestora sprzeciwu.

Ustawodawca nie określił ponadto od kiedy sprzeciw inwestora będzie wywoływał skutek, co ma szczególnie istotne znaczenie gdyby umowa została zawarta przed dokonaniem zgłoszenia podwykonawcy. W przypadku dotychczas obowiązującej instytucji zgody takich wątpliwości nie było (zgoda miała moc wsteczną od momentu zawarcia umowy). Nowa regulacja nie przewiduje ponadto skutków zgłoszenia podwykonawcy po przystąpieniu do wykonania przez niego robót. Niepotrzebnie także wydłużono obowiązujący dotąd 14 dniowy termin na reakcję inwestora. Znacznie wydłuży to proces inwestycyjny, w praktyce bowiem albo wstrzyma na 30 dni realizację prac przeznaczonych do wykonania przez podwykonawców albo też zmusi generalnego wykonawcę do jeszcze wcześniejszego zaangażowania podwykonawców i przez to utrudni organizację budowy.

Zarzewiem sporów może być ponadto zniesienie dotychczasowego wymogu formy pisemnej pod rygorem nieważności dla umów zawieranych przez wykonawców z podwykonawcami oraz z dalszymi podwykonawcami. W braku wymogu pisemnej umowy wzrośnie z pewnością liczba sporów dotyczących zakresu prac zleconych podwykonawcom oraz wysokości ich wynagrodzenia.

Kłopotliwy jest ponadto sposób uregulowania solidarnej odpowiedzialności generalnego wykonawcy za zapłatę wynagrodzenia należnego dalszym podwykonawcom. Tak istotna kwestia nie powinna być uregulowana – jak zostanie to wprowadzone nowelizacją – poprzez przepis odsyłający (nakazujący odpowiednie stosowanie przepisów regulujących sytuację prawną inwestora).